O papieżu i końcu świata, fajerwerkach oraz zwyczajach, czyli sylwestrowe historie i ciekawostki

Przed nami sylwester - jedyna noc w roku, gdy większość ludzi na świecie nie śpi. Zamiast tego świętujemy zakończenie starego i rozpoczęcie nowego roku, bawimy się na balach i w domach, a czasem decydujemy się na przemyślenia oraz podsumowanie naszego dotychczasowego życia. Skąd się jednak wzięła nazwa "sylwester", jak to się dzieje, że fajerwerki tworzą piękne, kolorowe obrazy na niebie i jakie są zwyczaje oprócz tradycyjnych postanowień noworocznych?

PAPIEŻE I LEWIATAN

Niektóre podania każą nam szukać po­czątków świętowania tej wyjątkowej nocy w 999 roku. Zbliżający się koniec pierwszego tysiąclecia napawał ludzi strachem, a to z po­wodu pewnej przepowiedni. Otóż 31 grudnia miał uwolnić się Lewiatan, który w IV wieku został zamknięty w podziemiach papieskiej siedziby przez papieża Sylwestra I. Data "obudzenia się" bestii nie była przypadko­wa. 31 grudnia to rocznica śmierci Sylwestra I. W 999 roku, gdy papieżem był Sylwester II, nastroje wśród ludzi nie były więc najlepsze. 31 grudnia towarzyszyła im panika i strach. Jednak czas mijał, a nic wyjątkowego się nie działo. Ludzie wyszli więc na ulice, by wspól­nie radować się i bawić, co zapoczątkowało sylwestrową tradycję.

Choć historia jest niezwykle interesująca, to jak łatwo się domyślić nie ma zbyt wiele wspólnego z rzeczywistością. Faktycznie ist­nieli papieże Sylwester I oraz Sylwester II, ale żadnej bestii uwięzionej w podziemiach nie było. Dlaczego jednak używamy jego imie­nia do nazywania wigilii Nowego Roku? To po prostu wspomnienie liturgiczne Sylwe­stra I, który przewodził Kościołowi w latach 314-335.

Fajerwerki na cześć Katarzyny II w 1787 roku, obraz Jana Bogumiła Plerscha

POLSKIE TRADYCJE

Co ciekawe, w Polsce sylwestrowa tradycja jest stosunkowo młoda. Świętować rozpoczęcie nowego roku zaczęliśmy dopiero w XIX wie­ku. 31 grudnia nierzadko był rozpoczynany od polowania, w trakcie którego palono ogniska i raczono się alkoholem. Wieczorem zaś cho­dzono do kościoła, a po powrocie zasiadano do kolacji równie uroczystej jak wigilia. Po jedzeniu domownicy umilali sobie czas śpie­waniem kolęd oraz bardziej rozrywkowych pieśni, a o północy przychodził czas na szam­pana i składania sobie życzeń. W niektórych regionach popularne było również strzelanie z bata i wróżenie.

FEERIA BARW NA NOWOROCZNYM NIEBIE

Już na kilka dni przed sylwestrem słychać wy­strzały pierwszych petard i fajerwerków. Im bli­żej północy 31 grudnia, tym staje się ich więcej, by w pierwszej minucie Nowego Roku rozświe­tlić niebo feerią barw. Warto wiedzieć, że fajer­werki nie są wcale takim nowym wynalazkiem. Ich początki sięgają III wieku przed naszą erą!

Choć pierwszy proch wynaleziono dopiero w IX wieku naszej ery, to początków fajerwerków można szukać już ponad tysiąc lat wcześniej. W III wieku przed naszą erą w Chinach prażono bambu­sy, czego efektem był huk. Wierzono, że odstrasza on złe duchy. Na kolejny krok w rozwoju pirotech­niki przyszło czekać ludzkości do IX wieku. Wtedy to w Chinach wynaleziono czarny proch, który pozwalał na produkcję zupełnie nowych fajerwer­ków. Natomiast w XII wieku na dworze cesarskim organizowano oficjalne pokazy sztucznych ogni.

Również w Polsce w dawnych czasach popular­ne były sztuczne ognie. Łukasz Górnicki w swo­jej kronice "Dzieje" napisał, że gdy narodził się Zygmunt III Waza, to "po górach nad Wilnem strzelby rozmaite, rac puszczania, insze puszkar­skich przypraw ognie były zapalane". Fajerwerki wystrzeliły w niebo także z okazji wybrania Sta­nisława Augusta Poniatowskiego na króla Polski. Wywieszono nawet afisz zapraszający na pokaz.

A jak to się dzieje, że w sylwestrową noc na niebie widzimy tyle kolorów? To kwestia zasto­sowania chlorków różnych metali. Związki mie­dzi dają niebieską barwę, baru zieloną, strontu czerwoną, a sodu żółtą.

SYLWESTROWE ZWYCZAJE

Choć sylwestrowych zwyczajów jest wiele, to jeden stał się szczególnie popularny i jest obecnie kultywowany przez większość z nas. To noworoczne postanowienia. Zaczynając nowy etap w życiu nierzadko chcemy zmienić w nim coś na lepsze. Obiecujemy więc sobie, że prze­staniemy palić, schudniemy, zaczniemy dbać o zdrowie czy też zainwestujemy w rozwój swo­ich umiejętności. Choć najczęściej swojego po­stanowienia trzymamy się góra miesiąc, to wca­le nam to nie przeszkadza w składaniu nowych przyrzeczeń w kolejnych latach.

Chęć wprowadzenia zmian do swojego życia to nie jedyny zwyczaj związany z zakończe­niem starego i rozpoczęciem nowego roku. Dawniej panowała również tradycja spisywania swoich problemów na karteczkach. Następnie należało je spalić i tym sposobem pozbyć się dotychczasowych kłopotów. O czym jeszcze należy pamiętać? 31 grudnia nie powinniśmy sprzątać mieszkania, gdyż wymieciemy szczę­ście z domu. Przed zakończeniem roku warto także uregulować zaległe płatności, bo wejście w nowy rok z długami nie wróży nam najlepiej. Z kolei lodówka świecąca pustkami może wró­żyć biedę przez cały rok. Dlatego lepiej nie ku­sić losu i zrobić duże, spożywcze zakupy.